استان یزد یکی از سرزمینهای باستانی اقوام ایرانی و دارای میراث درخشانی از فرهنگ و تمدن کهن و ادوار مختلف تاریخی با قدمت 3 هزار سال میباشد. دست افزارهای سنگی یافت شده در دره های شیرکوه، سنگ نگارههای کوه ارنان و سفالینههای منقوش کشف شده در نارین قلعه میبد، غارهای متعدد استان و مساکن باستانی و آثار معماری و شهرسازی باستانی و یادگارهای آئینهای کهن ایرانی نظیر آئین مهرپرستی و نیایش آناهیتا، که در گوشه و کنار این استان پراکنده است، گواه این امر میباشد. سکنی گزینی در این دیار نیز هم زمان با آغازعصر کشاورزی در نقاطی هم چون مهر پادین (مهریز)، پهره (فهرج)، خورمیش (خورمیز)، ارد (اردکان)، شواز قلاع موبدان (میبد) وجود داشته است. قدمت آبادی نشینی و تمدن در این سرزمین از هزاره سوم پیش از میلاد فراتر میرود. نخستین كانون تمدنهای كاریزی (قنات) در آغاز این هزاره در یزد تكوین یافته است. واژه یزد نامی است باستانی كه ریشه در «یشت» یا «یزت» یا «یسُن» دارد و با مفاهیمی چون نیایش، پرستش و ایزد در آمیخته است و شاید بی مناسبت نبوده است كه در پارهای از متون قدیمی، یزد را «دارالعباد» یا «دارالعباده» نیز نامیدهاند. بنابر نظر مورخین مختلف، بنای شهر یزد (مركز استان) را به اسكندر مقدونی (با عنایت به وجود زندان اسكندر)، عهد پیشدادیان و همچنین ساسانیان (یزدگرد اول) نسبت دادهاند. مورخین یونانی شهر كهن و باستانی یزد را «ایساتیس» خواندهاند كه احتمالاً بعد از ویرانی آن، شهر «كَثَه» پدید آمده است. «كَثَه» هسته اولیه شهر فعلی یزد و مركز حكومتی و اقتصادی منطقه یزد در قرون اسلامی بوده است. شهر یزد بعد از ونیز ایتالیا دومین شهر تاریخی جهان از نظر معماری خشت خام شناخته شده و شهرت جهانی یافته است.
صنایع دستی
مهمترین صنایع دستی در استان یزد عبارتند از: گلیم، مخمل، زری، چادرشب، دستمال، مرس ریزه جیم، قناویز، احرامی، شمد، ترمه، پرده، زیلو، روفرشی، کرباس، بقچه لنگ، کیسه حمام، خورجین، پتو، سفال، سرامیک، حصیر، کاشی و گیوه. در میان صنایع دستی زیلو بافی و ساخت سفال، سرامیک و کاشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شیرینی پزی در یزد سابقه طولانی دارد. در یزد شیرینی های سنتی مانند باقلوا، قطاب، لوز نارگیل، پشمک، نان برنجی، حاجی بادام و... تهیه می شود.
سوغات و گیاهان دارویی
شیرینی پزی در یزد سابقه طولانی دارد و در یزد شیرینی های سنتی مانند باقلوا، قطاب، لوز نارگیل، پشمک، نان برنجی، حاجی بادام و ... تهیه می شود بهترین سوغات برای دوستان و آشنایان میتواند این شیرینی های لذیذ باشد.
اشنان: اشنان درختچه ای است به طول دو متر که در کویر های استان یزد به وفور پیدا می شود. این درختچه بسیار سرسخت است و می تواند در شوره زار ها هم بروید.
مرزنگوش وحشی: مرزنگوش گیاهی پایا است که ارتفاعی به طول 20 تا 50 سانتی متر دارد. این گیاه از پایین به بالا به صورت بیضوی و تخم مرغی می باشد و هرچه از راس به انتهای آن نزدیک بشویم، بزرگتر می شود. این گیاه گل های ریزی به طول 4 تا 7 میلی متر دارد که به رنگ صورتی تا سرخ می باشند. این گل ها به شدت خوش بو هستند و از خشک کرده آن برای تولید جوشانده استفاده می شود که خاصیتی تب بری دارد.
گز: از جمله مهم ترین گیاهان دارویی استان یزد می توانیم به گز اشاره کنیم. گز درختچه ای به طول 1.5 تا متر می باشد که برگ های ریز و مثلثی شکل دارد. این درخت بیشتر در ناحیه کویر و شوره زار ها می روید.
بنه، درمنه، خارشتر، بادام کوهی، گون نیز از سایر گیاهان دارویی این استان محسوب می شوند.
استان یزد از نظر اقلیمی به تمامی در منطقه خشک قرار گرفته است، با تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد و خشک. جهت بادهای غالب در یزد در شش ماه اول سال از شمال غرب و از آبان تا بهمن در جهت جنوب شرق و در دو ماه اسفند و مهر از غرب میباشد. وجود گستره های كویری و فضاهای كوهستانی سبب گوناگونی اقلیم در استان یزد شده است. نواحی مرتفع و كوهستانی به علت پدیده اوروگرافی، باران بیشتری دریافت می دارند. همچنین ارتفاع زیاد باعث كاهش دمای آن شده به همین جهت فضاهای مذكور دارای اقلیم های نیمه خشک، نیمه مرطوب می باشند. وجود سلسله جبال شیركوه و ییلاقات زیبای آن از مزیت ویژه ای برای توسعه گردشگری برخوردار است كه این موضوع زمینه را برای توسعه صنعتی و شهر نشینی استان و منطقه را به دنبال خواهد داشت.
شیرینیهای یزدی در همه ایران مانند ندارند، لوز پسته، لوز بادومی، لوز نارگیل، کیک یزدی، باقلوا، پشمک، قطاب و حاجی بادوم از شیرینیهای خوشمزه یزدی هستند.
آش شولی، آش شلغم، حلیم و کوفته یزدی هم از غذاهای خوشمزه یزد است.