استان تهران به مرکزیت شهر تهران، با وسعتی حدود 12981 کیلومتر مربّع، بین 34 تا 365 درجه عرض شمالی و 50 تا 53 درجه طول شرقی واقع شده است. این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غربی به استان مرکزی، از غرب به استان البرز و از شرق به استان سمنان محدود است. مرکز این استان شهر تهران است.
جمعیت این استان در سال ۸۵ بیش از ۱۳ میلیون نفر بوده که حدود ۱۹ درصد جمعیت کل کشور را به خود اختصاص داده است. استان تهران، از شهر های تهران، شهریار، اسلامشهر، ری، پاکدشت، دماوند، شمیران، ورامین و فیروزکوه تشکیل شده است.
صنایع دستی
صنایع دستی استان تهران با توجه به بافت اجتماعی و تنوع قومی, به سه دسته شهری و روستایی و عشایری تقسیم می شود. عمده ترین صنایع دستی استان را قلم زنی رو، مس رو شیشه، زیلو بافی، برنج, خراطی و سبدبافی، خاتم کار ، شیشه گر، تراش و نقاشی و چاپ باتیک تشکیل می دهد. رشته های مورد اشاره نقاشی روی چرم، قالی بافی، سفالگری فاقد سابقه طولانی در منطقه هستند و دست اندرکاران اکثر رشته های صنایع دستی عمدتاً از شهرستانهای دیگر به تهران مهاجرت کرده اند. صنایع دستی روستایی به طور عمده خانگی و غیر دائمی هستند و فعالیتهای عمده آنها را قالی بافی، سفالگری، حصیربافی، گلیم صنایع دستی عشایری قدیمی ترین نوع .بافی(منجمله ورنی بافی) و دستبافی تشکیل می دهد صنایع دستی استان است که تولید آن عموماً به طور خانگی و فصلی انجام می پذیرد.
سوغات و گیاهان دارویی
انگور و کشمش، سبزی کوهی، دوغ دماوند و سوهان از برجسته ترین سوغات های شهر تهران هستند که با توجه به قرار گرفتن بازار تهران که قطب تجاری کشور محسوب می شود. شما در این شهر سوغات تمامی شهرهای کشورایران را با بهترین کیفیت یافت خواهید نمود. سبزی های محلی و کوهی بسیاری در حومه تهران می توان یافت مخصوصا در شهری همچون فیروز کوه، در فصل بهار اگر به دامنه ی کوه های این شهر بروید می توانید انواع مختلفی از سبزی کوهی، قارچ و دارو گیاهی را بیابید.
در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شکل گرفته است.
عوامل جغرافیایی مختلفی در ساخت کلی اقلیم استان تهران نقش مؤثری دارند:
کویر یا دشت کویر، مناطق خشک مانند دشت قزوین، کویر قم و مناطق خشک استان سمنان که مجاور استان تهران قرار دارند. از عوامل منفی تأثیرگذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشکی هوا، همراه با گرد و غبار می شوند. رشته کوههای البرز نیز موجب تعدیل آب و هوا می شود. بادهای مرطوب و باران زای غربی که این بادها نقش مؤثری در تعدیل گرمای سوزان بخش کویری دارند، ولی تأثیر آن را خنثی نمی کنند.
سرگنجشکی
سرگنجشکی یک نمونه از غذاهای محلی تهرانی است که پخت نسبتاً ساده ای هم دارد. مواد اولیه آن، گوشت چرخ کرده، پیاز، سیب زمینی و گوجه فرنگی است. پیاز را با گوشت چرخ شده مخلوط می شوند و برای این که بعد از پخت، حالت پف کرده داشته باشند، با برنج و سیب زمینی رنده شده آسیاب می شوند. مخلوط به دست آمده را به اندازه کافی ورز می دهند. بعد از آن، پیازداغ، آب و نمک و زردچوبه را در یک قابلمه می ریزند، گلوله های کوچک گوشت چرخ کرده را اضافه می کنند و بعد هم سیب زمینی ها را که به شکل مکعب بزرگ خرد شده اند را روی آن می ریزند. زمان پخت این غذا از غذاهای سنتی تهران حدوداً 45 دقیقه است.
دمی بلغور جو
در سفر به تهان بدانید که این غذا از غذاهای محلی تهران، بیشتر در منطقه لواسان تهران پخته می شود و یک غذای سنتی از غذاهای سنتی تهران هم به حساب می آید. مواد لازم برای پخت این غذا، بلغور جو، لوبیا قرمز، لوبیا چیتی، نخود، نخود، عدس، تره، جعفری، گشنیز، اسفناج، نعنا و برنج است. برای پخت دمی بلغور جو، نوعی سبزی محلی به اسم تبله نیز درون آن می ریزند. همه این حبوبات را غیر از عدس، شب قبل باید خیسانده شده باشند و هنگام استفاده، آب ظرفشان را خالی شوند. حبوبات را با آب جدید روی گاز قرار می دهیم تا جوش بیاید. عدس و سبزی ها را در این مرحله اضافه می کنیم و اجازه می دهیم حبوبات به طور کامل پخته شوند. برنج شسته و خیس خورده را هم بعد از پختن حبوبات به مواد اضافه می کنیم و این بار تا تمام شدن آب، صبر می کنیم. بعد از پخت نیز، پیازداغ و نعناداغ را روی آن می ریزیم.
اشکنه اسفناج
این غذای سنتی از غذاهای تهران ، در همه جای ایران پخته می شود و مختص تهرانی ها نیست. اما جزو غذاهایی به حساب می اید که تهرانی ها از قدیم می پخته اند. پخت این غذا به تخم مرغ، سیب زمینی، پیاز، اسفناج، آب سماق و ادویه نیاز دارد. اولین قدم برای پخت اشکنه، تفت دادن پیاز است. بعد آرد، اسفناج، فلفل و زردچوبه را به آن اضافه می کنند، مقداری آب روی می ریزند و اجازه می دهند که آب به دمای جوش برسد. این جا وقتی است که باید سیب زمینی های خرد شده را اضافه کرد. سیب زمینی ها هم که نیم پز شدند، تخم مرغ را می شکنیم و می ریزیم، کمی نمک می ریزیم تا طعم آن بهتر شود. یک تخم مرغ نشکسته هم درون آب در حال جوش می اندازیم و وقتی که خوب پخت، آب سماق را اضافه می کنیم. این غذای سنتی، مزه خاصی دارد که بیشتر ما ایرانی ها، حتماً آن را چشیده ایم.
آش رشته
آش رشته، نیاز به تعریف ندارد. در سفر به تهران بدونید که این غذا از غذاهای تهران یک غذای سنتی ایرانی است که در همه جا طرفدار دارد و پخته می شود و همه مزه آن را در طعم های مختلف چشیده اند. مواد اولیه اش، لوبیا چیتی، نخود، عدس، لوبیا سفید، رشته ی آش، پیازداغ، سیرداغ، نعناداغ، کشک است. برای این غذای محلی باید سبزی آش تهیه کنید که همه سبزی فروشی ها آن را عرضه می کنند. برای شروع، کمی پیاز را سرخ می کنند، نخود و لوبیا را که قبلاً خیسانده شده اند و آب ظرفشان را تخلیه شده، اضافه می کنند. سپس عدس و سبزی خرد شده را درون مخلوط در حال پخت می ریزند. زمانی که سبزی ها پخت، رشته را اضافه می کنند و آش را آن قدر هم می زنند تا رشته ها به همدیگر نچسبند. این غذا به همراه کشک و پیازداغ و سیرداغ جدا هم سرو می شود و طعم بسیار دلنشینی دارد.