واژه ﺧﺮاﺳﺎن (ﺧﻮر آﺳﺎن) واژه ﭘﺎرﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻣﺤﻞ ﺑﺮآﻣﺪن ﺧﻮرﺷﯿﺪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻧﺎم در دوره ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ ﺑﻪ وﻻﯾﺖ ﻫﺎی ﺷﺮﻗﯽ اﯾﺮان اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﺪ. ﻣﻮﻟﻔﯿﻦ و ﺟﻐﺮافی داﻧﺎن دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن، اﯾﺮان (اﯾﺮاﻧﺸﻬﺮ) را ﺑﻪ ﻫﺸﺖ قسمت ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ و آﺑﺎدﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ و ﭘﺲ از ﺗﻘﺴـﯿﻢ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺳﻪ اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن جنوبی ، اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ و استان خراسان رضوی ﺗﺎﺳﯿﺲ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ ﻫﺎی 8 شهر به نام های ﺑﺠﻨﻮرد، اﺳﻔﺮاﯾﻦ، ﺷـﯿﺮوان، ﺟﺎﺟﺮم، ﻣﺎﻧﻪ و ﺳﻤﻠﻘﺎن ،ﮔﺮﻣﻪ، ﻓﺎروج و رازوﺟﺮﮔﻼن و بیش از 1000 روستای دارای سکنه که در مجموع دارای جمعیتی بالغ بر 867727 نفر در سرشماری سال 1390 برآورد شده است. ﻣﺮﮐﺰ اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺷماﻟﯽ، ﺷﻬﺮ ﺑﺠﻨﻮرد اﺳﺖ. ارﺗﻔﺎﻋﺎتی ﻫﻤﭽﻮن آﻻداغ, ﺳﺎﻟﻮک, ﻣﯽ ﺳﯽ ﻧﻮ ﯾﺎ ﻣﺎن داﻏﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ارﺗﻔﺎﻋﺎت و رودﺧﺎﻧﻪ اﺗﺮک ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻨﻬﺎ رودﺧﺎﻧﻪ داﺋﻤﯽ و ﭘﺮ آب ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﮐﺸﻮر در اﺳﺘﺎن خراسان شمالی ﺟﺮﯾﺎن دارد.
صنایع دستی
ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺷﻬﺮﺗﯽ درﺧﻮر دارد. ﺳﻔﺮه ﮐﺮدی، ﻗﺎﻟﯽ دو روی اﺑﺮﯾﺸﻤﯿﻦ و ﭘﺸﺘﯽ ﺗﺮﮐﻤﻦ ﻫﺎ، ﭼﺎروق ﺑﺠﻨﻮرد و ... که دارای ﻣﻬﺮ اﺻﺎﻟﺖ ﯾﻮﻧﺴﮑﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. و ﻧﯿﺰ ﮔﻠﯿﻢ و ﺟﺎﺟﯿﻢ، ﭘﻼس، ﻧﻤﺪ، ﻟﺒﺎس ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ، ﭼﻮﺧﻪ، ﮐﻼه ﮐﺮﮐﯽ، ﻧﺴﺎﺟﯽ ﺳﻨﺘﯽ، ﺟﻮراب ﺑﺎﻓﯽ، ﻧﻤﺪ ﻣﺎﻟﯽ، ﻧﮕﺎرﮔﺮی(ﻣﯿﻨﯿﺎﺗﻮر)، ﻣﻌﺮق ﮐﺎری و ... از دﯾﮕﺮ ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺘﺎن خراسان شمالی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ.
سوغات و گیاهان دارویی
آﺑﻨﺒﺎت ﯾﺎ ﺷﮑﺮ ﭘﻨﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﺳوﻏﺎﺗﻬﺎی اﺻﻠﯽ و ﭘﺮ ﻃﺮﻓﺪار اﯾﻦ خراسان شمالی ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺣﺪود ﻫﺸﺘﺎد ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻮﺟﻪ اﻓﺮاد زﯾﺎدی را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺑﺴﯿﺎری از اﯾﺮاﻧﯽ ﻫﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ در ﮐﻨﺎر ﭼﺎی ﺑﺠﺎی ﻗﻨﺪ، آﺑﻨﺒﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. ﮐﺸﮏ، ﻗﺮه ﻗﺮوت، ﻣﺎﺳﺖ ﺧﺸﮏ، و اﻧﻮاع ﺧﺸﮑﺒﺎر ﻧﻈﯿﺮ ﮔﺮدو، ﮐﺸﻤﺶ، ﻧﯿﺰ ﺳﻮﻏﺎت ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻫﺎی اﺳﺘﺎن خراسان شمالی را ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎن داروﯾﯽ اﺳﺘﺎن خراسان شمالی ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﺦ (ﮐﺎﮐﻮﺗﯽ)، آق ﺑﺎش، آوﯾﺸﻦ، رﯾﻮاس، ﮐﻨﮕﺮ، زرﺷﮏ ﮐﻮﻫﯽ، ﮔﻮن، ﮐﺘﯿﺮا، ﮐﺎﺳﻨﯽ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎن و غیره اﺷﺎره ﮐﺮد.
آب و ﻫﻮای اﺳﺘﺎن خراسان شمالی ﻣﺘﻨﻮع در ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻌﺘﺪل ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺷﺘﻪ ﮐﻮه ﮐﭙﻪ داغ در دﺷﺘﻬﺎی ﻣﺮﮐﺰی را اﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻮده اﻧﺪ، ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﮐﻮﻫﻬﺎی آﻻداغ و ﺷﺎه ﺟﻬﺎن در ﺟﻨﻮب اﺳﺘﺎن ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای ﮐﺸﺎورزی و داﻣﭙﺮوری و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯿﻮه در اﯾﻦ اﺳﺘﺎن اﯾﺠﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ اﺳﺘﺎن ﺧﺮاﺳﺎن ﺷﻤﺎﻟﯽ ﯾﮑﯽ از اﺳﺘﺎن ﻫﺎی ﻣﺘﻨﻮع در زﻣﯿﻨﻪ آب و ﻫﻮا اﺳﺖ. ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺠﻨﻮرد و ﺷﯿﺮوان ﻣﻌﺘﺪل ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎی ﻣﺎﻧﻪ و ﺳﻤﻠﻘﺎن و راز و ﺟﺮﮔﻼن ﻣﻌﺘﺪل و دارای ﺟﻨﮕﻞ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﭘﺎرک ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺳﺮﺳﺒﺰ ﮔﻠﺴﺘﺎن در اﯾﻦ اﺳﺘﺎن ﻗﺮار دارد و ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ ﻣﺜﻞ ﺟﺎﺟﺮم ﮐﻮﯾﺮی و دارای آب و ﻫﻮای ﺧﺸﮏ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﭘﻮﺷﺶ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺘﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آب و ﻫﻮا ﺑﻪ ﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﯿﺮی ﻣﺘﻨﻮع و ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﻧﻮاع آب و ﻫﻮای اﺳﺘﺎن ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از:
اﻟﻒ- آب و ﻫﻮای ﺳﺮد ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ( ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﺮﺗﻔﻊ آﻻداغ و ﮐﭙﻪ داغ)
ب- آب و ﻫﻮای ﻣﻌﺘﺪل ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﯽ ( ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎی ﻣﺎﻧﻪ و ﺳﻤﻠﻘﺎن، ﺑﺠﻨﻮرد، ﺷﯿﺮوان، ﻓﺎروج، اﺳﻔﺮاﯾﻦ و ﺷﻤﺎل ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺟﺎﺟﺮم )
ج- آب و ﻫﻮای ﻧﯿﻤﻪ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﮐﻮﻫﭙﺎﯾﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺨﺸﯽ از ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﺎﻧﻪ و ﺳﻤﻠﻘﺎن و ﺟﻨﻮب اﺳﺘﺎن را دربر می گیرد
از تنوع غذایی خراسان شمالی می توان به غذاهایی مانند آش جوشواره، قروتو، شله ماش، فطیر مسکه، زرک (آش زرشک) اشاره کرد.