شهر سوخته، نامی آشنا برای علاقه‌مندان به تاریخ و باستان‌شناسی است. این شهر باستانی که در استان سیستان و بلوچستان واقع شده است، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شود و قدمتی حدود ۵ هزار سال دارد. شهر سوخته، با کشفیات شگفت‌انگیزش، پنجره‌ای رو به دنیای تمدن‌های باستانی گشوده است.

برای رزرو تور چابهار و سفری خاطره‌انگیز همین حالا با ماهبان تور تماس بگیرید! 02188200205

چرا باید از شهر سوخته بازدید کنیم؟

شهر سوخته نام بقایای شهری باستانی است و در ۵5 کیلومتری حاشیه جاده زابل ـ زاهدان، در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده ‌است. این شهر بر روی آبرفت‌ های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود.

حمله اقوام مهاجم، تغییر مسیر رودخانه هیرمندوآتش سوزی، از جمله مهمترین علل تخریب ناگهانی تمدن شهرسوخته ذکر کرده‌اند. باستان‌ شناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ شهر سوخته را مورد بررسی و کاوش قرار دادند. شهر سوخته در بازه زمانی بین ۲۹۰۰ تا ۱۹۰۰ سال قبل از میلاد مسکونی بود و در عرض این هزارسال مردم موفق شدند شهر بزرگ و آبادی به وجود آورند که روابط تجاری و فرهنگی گسترده‌ ای با نواحی مجاور خود داشت.
شهر سوخته دارای وسعت ۲۸۰ هکتاری است و بقایایش نشان می‌دهد که دارای پنج قسمت اساسی که شامل بخش مسکونی در شمال شرقی شهر، بخش های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان. 80 هکتار از شهر را بخش مسکونی تشکیل می‌ دهد. این محوطه برخلاف اکنون که محیطی کاملا بیابانی است و فقط درختان گز در آنجا دیده می‌شود، در 5 هزار سال‌ قبل از میلاد، منطقه‌ ای سبز و خرّم با پوشش گیاهی متنوع و بسیار مطلوب بود و درختان بید مجنون، افرا و سپیدار فراوانی در آنجا وجود داشت.

دریاچه هامون در آن زمان دریاچه‌ ای بزرگ و پرآب بود و چندین رود دائمی مانند هیرمند به آن ریخته میشد؛ البته امروز هم همین گونه است؛ ولی افت بیش از اندازه آب در این رودخانه‌ها به علت برداشت بی‌ رویه آب در افغانستان، سبب خشکی دریاچه هامون و مناطق اطرافش شده ‌است. آن زمان در اطراف هامون، نیزارهای وسیعی وجود داشت. در بررسی‌ های منطقه‌ ای در اطراف شهر سوخته، بستر نهرها و آبراه‌ های گوناگونی پیدا شده که احتمالا به مزارع آب می‌ رساند. در نتیجه ساکنان این ناحیه می‌توانستند کشاورزی کنند و در مراحل شهر نشینی موفق به پیشرفت‌ هایی شوند.

جمجمه جراحی شده ای که از محوطه باستانی شهر سوخته به دست آمده یکی از مهمترین کشفیات باستان شناسان در حوزه تاریخ پزشکی است جمجمه ای که متعلق به دختر جوان ۱۲ تا ۱۳ ساله‌ای بوده است و پزشکان شهر سوخته، به عمل جراحی وی اقدام کرده‌اند اما این بیمار حداقل چندین ماه پس از عمل جراحی، زنده مانده و سپس فوت کرده است باستان شناسان هنوز دلیل مرگ او را نمی دانند و نتوانستند به این سوال پاسخ دهند که او به دلیل عفونت پس از عمل جراحی فوت کرده و یا دلیل دیگری داشته است.

برای نخستین بار در شهر سوخته یک چشم مصنوعی پیدا شد. مطالعات اولیه نشان داده که چشم چپ زن مدفون در قبر شماره ۶۷۰۵، مصنوعی ‌است. به نظر می‌ رسد که چشم مزبور با نوعی چربی جانوری ساخته شده باشد. در روی این چشم مصنوعی، ریزترین مویرگ‌ های داخل کره چشم با مفتول‌ های زرین کمتر از نیم میلیمتر طراحی شده‌ اند. از اشیای پیدا شده در این قبر ظرف های سفالی، مهرهای تزیینی، یک کیسه چرمی و یک آینه مفرغی می توان اشاره کرد. همچنین کشف‌ شدن بازی شبیه به تخته نرد امروزی یکی دیگر از شگفتی‌ های این شهر است.

همچنین نخستین پویانمایی جهان بر ظرف سفالین کشف شده از شهر سوخته به دست آمده است. از این جهات در تیرماه ۱۳۹۳ شهر سوخته به عنوان هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.

نکته جالب دیگری این کاوش ها در شهر سوخته، باستان شناسان در گوری 5 هزار ساله جامی را پیدا کردند که نقش یک بز همراه با یک درخت روی آن دیده می شود. آن ها پس از بررسی این شی دریافتند نقش موجود بر آن برخلاف دیگر آثار به دست آمده از محوطه‌ های تاریخی شهر سوخته، تکراری هدفمند دارد، به گونه‌ ای که حرکت بز به سوی درخت را نشان می دهد و مانند انیمیشن است.