عمارت شترگلو از دیدنیهای تاریخی دوره قاجار و خانه خاندان رضوی نعمت اللهی است که در مشرق شهر ماهان و در مسیر قنات وکیل آباد قرار دارد. این بنای تاریخی به خاطر عدم توجه مالکان قبلی در معرض نابودی بوده و اقدام به موقع سازمان میراث فرهنگی استان کرمان باعث حفظ یکی از با ارزش ترین بناهای تاریخی کشورمان شده است. بر خلاف گذشت سالیان در مجموعه آثار تاریخی دیار کریمان تا امروز چون سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به منظور احیا و مرمت آن عزم خود را استوار کرده، محکم و پابرجا بر جا مانده است. شترگلو نوعی سازه آبی سنتی است که آب را از محلی به محل دیگر منتقل میکند، به گونهای که اگر موانعی مانند جاده، رودخانه و غیره در مسیر آب قرار گرفته باشد و سطح مانع پایین تر از مسیر آب باشد، میتوان با ساختن شترگلو کار انتقال آب را به آسانی انجام داد. شترگلوها سازههای آبی سنتی هستند که عملکردشان به عملکرد سیفون های معکوس بهعنوان سازههای آبی کنونی شبیه است. در زمانهای گذشته برای تامین امنیت باغ ها و خانههای موجود در مسیر آب قناتها و چشمهها، ورودی و خروجی آب را طوری طراحی میکردند که مانع از ورود هرگونه موجود زنده به باغ شود. به منظور انجام این اقدام، کانالی به شکل زاویه باز در زیر دیوار خانه درست میکردند تا آب از یک طرف با ارتفاع مناسبی پایین رفته و از طرف دیگر با توجه به اصول ظرف های مرتبط بالا بیاید و به خاطر شباهت این کانال ها به گردن و گلوی شتر، به چنین سازه ای «شترگلو» گفته میشد که در اکثر موارد حوض ها، آب نماها و فوارههای زیبایی به وسیله ذوق و خلاقیت معماران هنرمند ایرانی نیز با بهره گیری از همین سبک در خانه های حاکمان و اشراف گذشته ساخته می شد تا فضایی نشاط انگیز و پرطراوت در مجموعه درختان سرو و کاج و گل های چهار فصل و نیز درختان میوه به وجود آید.
خصوصیات عمارت شترگلوی ماهان
حوض خانهای با سقف بلند و گنبدی شکل و مقرنس کاری شده در مرکز ساختمان شترگلوی ماهان وجود دارد. در پیرامون این حوض خانه علاوه بر اتاقها و رواقهایی که به وسیله گچ بریهای زیبا آراسته شدهاند، دهلیزهایی به منظور هدایت جریان هوا از دو بادگیر قرینه و زیبا، پس از عبور از خنکای آبی که دایما از یک فواره میجوشد و در حوض و پاشویه ها جاری میشود، به فضاهای اطرافی که به خاطر استراحت ساکنان خانه در روزهای گرم تابستان پیشبینی شده، جاسازی شده است. این دهلیزها (که هوای پاک و سالمی را بدون بهرهگیری از سوخت و هزینه، تازگی و شادابی کوهستان را جلوه میکند) یکی از هوشمندانه ترین جلوه های هنری و تدارکات خلاق مهندسان و معماران ایرانی را در مبارزه اندیشمندانه با گرمای تابستان پیرامون کویر در معرض دید مردم به نمایش گذاشته است. در ساخت این عمارت از آجرهای سفالی در پوشش سقف استفاده شده و دارای شیب بندی مناسب و دقیق است که این امر باعث محفوظ ماندن ساختمان از نفوذ آب باران شده است. حتی اگر قنات وکیل آباد ماهان نیز خشک شده باشد، این بنای کم نظیر میتواند به وسیله آب چاه حالت نخستین را دوباره به دست آورده و به عنوان یک بخش پذیرایی، سالانه در استفاده هزاران نفر از گردشگران ایرانی و خارجی قرار بگیرد. بر خلاف آنکه بعضی بخش های ساختمان به خاطر بی توجهی های صاحبان ملک خراب شده و دست کاری های بی تفاوتی نسبت به میراث تاریخی بر جای جای این اثر بی همتا و زیبا باعث کاستن زیبایی آن میشود، ولی نگاره های با ارزش در گچ بری، مقرنسکاری، تارمیهای آجری، سنگ فرش فضاهای داخلی حوض خانه، درهای چوبی زیبا همراه با شیشه های شبکهدار و رنگی، ستونها و سرستون های زیبا که با گچبری های هنرمندان آراسته شدهاند، آجرکاری های زیبا در نمای بیرونی، نوع مصالح به کار رفته در مسیر آب، فضای پر درخت پیرامون ساختمان و غیره وجود دارد که همه و همه از جاذبه های پر طرفدار دوست داران معماری سنتی ایران محسوب میشوند و مسئولان سازمان میراث فرهنگی باید به وسیله اعتبارات ضروری نسبت به احیا و بازسازی فوری این بنا اقدام کنند تا ضمن نگه داری از این میراث قدیمی گرانقیمت، که بدون شک اثری بی همتا و منحصر به فرد در منطقه جنوب شرق محسوب میشود، باعث پدید آمدن زمینه استفاده گردشگران نیز شود.