قلعه فلک الافلاک، نگینی درخشان بر تارک تاریخ ایران و یکی از مهم‌ترین آثار باستانی کشور است. این دژ تاریخی که به دژ شاپورخواست نیز شهرت دارد، در مرکز شهر خرم آباد واقع شده است. فلک الافلاک بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر قرار گرفته و چشم‌اندازی بی‌نظیر به اطراف ارائه می‌دهد. این قلعه نه تنها یک بنای تاریخی که نمادی از هویت و تمدن کهن ایران است.

با تورهای لرستان ماهبان تور، سفری راحت و خاطره‌انگیز را تجربه کنید.

 قلعه فلک الافلاک در کدام شهر است؟

قلعه فلک الافلاک یا دژ شاپورخواست قلعه‌ ای تاریخی متعلق به دوران ساسانیان است که در مرکز شهر خرم‌ آباد استان لرستان قرار دارد. در نزدیکی شهر خرم آباد، قلعه ای باشکوه بر فراز تپه‌ ای در مرکز شهر نظر گردشگران را به خود جلب می کند که از تمامی نقاط شهر می توان این قلعه تاریخی را تماشا کرد. قلعه فلک الافلاک یکی از چشم‌ گیرترین و زیباترین آثار تاریخی و گردشگری استان لرستان به حساب می آید که در خیابان امام خمینی واقع گشته است. دور تا دور قلعه را پرتگاهی مخوف فرا گرفته که دارای پوشش گیاهی است و راه ورود به قلعه را دشوار می کند. نام قلعه فلک الافلاک به مفهوم آسمان نهم و بالاترین فلک است.

قلعه فلک الافلاک چند سال قدمت دارد؟

تعیین دقیق قدمت قلعه فلک الافلاک به دلیل بازسازی‌ها و تغییراتی که در طول تاریخ بر روی آن انجام شده، دشوار است. با این حال، بر اساس شواهد تاریخی و باستان‌شناسی، قدمت اولیه این قلعه به دوره ساسانیان باز می‌گردد. برخی پژوهشگران معتقدند که هسته اولیه قلعه در دوره هخامنشیان ساخته شده است.

معماری قلعه فلک الافلاک

اين اثر ارزشمند دارای هشت برج دو حياط مستطيل شكل می باشد که ارتفاع بلندترين ديوار تا سطح تپه 5/22 متر و مساحت كلی آن 5300 متر مربع است. پلان بنای قلعه فلک الافلاک به صورت هشت ضلعی نامنظم است. ورودی این قلعه در جبهه شمالی و در برج جنوب غربی ساخته شده است كه عرض آن 10/2 و ارتفاع آن 3 متر است. در ساخت اين بنا از مصالحی چون خشت، آجر،‌ سنگ و ملات استفاده شده است. از نكات قابل تامل در اين بنای سترگ وجود چاه قلعه به عمق 42 متر در حياط اول و گريزگاه اضطراری در حياط دوم می توان اشاره نمود.

از زمان برپايی بنا در عهد ساسانی تا دوره های متاخر الحاقاتی، به خصوص دوره صفوی و قاجار به آن اضافه شده است. قلعه فلک الافلاک همان دژ معروف شاپور می باشد كه به لحاظ موقعيت استراتژيكی خود در قرن 4 هـ.ق به عنوان مقر حكومت آل حسنويه و گنجور اين سلسله درزمان آل بويه در آمد.همچنین در قرن چهارم هجری خزانه حکومتی خاندان بدر و در دوره صفویه تا قاجار مقر حکومتی اتابکان لر کوچک و والیان لرستان بوده تا سرانجام در دوران پهلوی اول و دوم تبدیل به پادگان نظامی و زندان سیاسی شد.

از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جديد خرم آباد اين قلعه نيز بنام خرم آباد معروف شد. احتمالا نام فلک الافلاک در دوره قاجار بر آن اطلاق شده است. اكنون نيز به عنوان موزه باستان شناسی، مردم شناسی و آزمايشگاه مرمت اشيا و چايخانه سنتی از آن استفاده می شود. اين بنای كم نظير مربوط به دوره ساسانی و به شماره 883 در فهرست آثار ملی ايران به ثبت رسيده است.

چاه قلعه فلک الافلاک :

سیستم حفر چاه در قلعه‌ ها بویژه در مناطق کوهستانی به دلیل وجود صخره‌ ها و زمین سنگلاخ همواره با چالش‌ هایی همراه بوده است. چاه قلعه فلک الافلاک از جمله معدود چاه‌ های تامین آب شرب کشور بوده که به صورت دستکند در دل صخره‌ های آهکی کنده شده است. این چاه در ضلع شمالی حیاط اول و قسمت صخره‌ای تپه فلک ‎ الافلاک حفر شده و در طول حیات فرهنگی قلعه آب مورد نیاز ساکنان آن را تأمین می‌ کرده و اکنون به‌ عنوان یکی از جاذبه‌ های جانبی قلعه، در معرض بازدید علاقه‌ مندان و گردشگران قرار دارد.

عمق چاه معادل 40 متر و 60 سانتی متر، ابعاد دهانه 192*125 سانتی متر، چاه در قسمت انتهایی و دستکند چاه 127*108 سانتی متر و سطح برخورد با آب برابر 38 متر و 20 سانتی متر است. منشاء آب چاه قلعه فلک الافلاک ریزش های جوی است که به صورت برف و باران در سیستم های درز و شکاف، فروچاله ها و سایر اشکال کارستی (کارست پدیده‌ ای در پوسته زمین که آثار آن به صورت اشکال مختلف از قبیل حفره‌ ها و غارها، در سطح و در زیر سطح زمین وجود دارد) به درون آهک ها نفوذ کرده و سپس از طریق مجاری کارستی به صورت جریان های زیر سطحی وارد چاه می شوند. عمق دقیق آب موجود در کف چاه فلک الافلاک که با استفاده از دستگاه‌ های عمق‌ یاب و سطح یاب اندازه‌ گیری شده در حدود 2 متر 40 سانتی‌ متر بود.

موزه قلعه فلک الافلاک

در داخل قلعه فلک الافلاک، موزه‌ای غنی وجود دارد که آثار تاریخی و فرهنگی کشف شده از حفاری‌های این قلعه و مناطق اطراف آن را به نمایش می‌گذارد. این آثار شامل سفالینه‌ها، سکه‌ها، ابزارآلات و اشیاء فلزی است که تصویری روشن از زندگی مردم در دوره‌های مختلف تاریخی ارائه می‌دهند.

سوالات متداول 

چه چیزی قلعه فلک الافلاک را خاص می‌کند؟

قلعه فلک الافلاک به دلیل قدمت طولانی، معماری بی‌نظیر، موقعیت استراتژیک و موزه غنی خود، یکی از منحصر به فردترین قلعه‌های ایران است.

بهترین زمان برای بازدید از قلعه فلک الافلاک چه زمانی است؟

بهترین زمان برای بازدید از قلعه فلک الافلاک فصل‌های بهار و پاییز است که هوا معتدل‌تر است.

چه امکاناتی در اطراف قلعه فلک الافلاک وجود دارد؟

در اطراف قلعه فلک الافلاک، امکاناتی مانند پارکینگ، رستوران، سرویس بهداشتی و فروشگاه‌های صنایع دستی وجود دارد.

آیا برای بازدید از قلعه فلک الافلاک به مجوز نیاز است؟

خیر، برای بازدید از قلعه فلک الافلاک به مجوز خاصی نیاز نیست.