پله‌های تخت جمشید، یکی از نمادین‌ترین و شناخته‌شده‌ترین سازه‌های باستانی ایران و جهان است. این پلکان باشکوه که به عنوان ورودی اصلی به مجموعه عظیم تخت جمشید محسوب می‌شود، نه تنها یک مسیر ارتباطی ساده، بلکه یک شاهکار معماری و نمادی از قدرت و شکوه هخامنشیان است.

 چرا پله‌های تخت جمشید اهمیت دارند؟

راه ورود به صفه، یک جفت پلکان قرینه است که در دیوار غربی نزدیک به گوشه شمالی تعبیه کرده‌اند. در اینجا، در جلوی دیوار، محوطه‌ای به طول 5/10 متر و پهنای 7 متر را به اندازه 10 سانتی متر از سطح دشت  بالاتر آورده و با سنگ‌های بزرگ و نیک تراشیده فرش کرده‌اند و در امتداد اضلاع کوتاهتر آن دو ردیف پلکان بالا آورده‌اند. هر پلکان، 63 پله دارد و به پاگردی وسیع منتهی می‌شود، سپس 180 درجه پیچیده و در جهت مخالف ردیف نخستین، 48 پله دیگر می‌خورد و در ارتفاع نزدیک به دوازده متری زمین به صفه می‌رسد.

 پس، هر پلکان بر روی هم 111 پله دارد که هر کدام 90/6 متر طول، 38 سانتی متر عرض و 10 سانتی متر پاخیز دارد. پاخیز این پله‌ها به قدری کم است که اگر بخواهند، می توانند سواره از آنها بالا روند. زمانی که از تخت جمشید پاسبانی نمی‌شده، حیوانات بارکش از آنها بالا و پایین می‌رفته‌اند؛ اما این که معروف است علت کوتاه گرفتن پله‌ها این بوده که سواران بتوانندبه بالای صفه روند، اشتباهی عامیانه است و هیچ دلیلی برای آن وجود ندارد. برعکس، به نظر می‌آید که در ایران باستان با اسب به درون کاخ شاهی رفتن، ممنوع بوده و نشانه خوار داشتن بارگاه فرمانروا به شمار می‌آمده است.

پهن بودن پله‌ها و کوتاه بودن ارتفاع آنها به گمان ما برای آن بوده است که عده بسیار زیادی از بزرگان اداری و سپاهی مملکت بتوانند به آسانی، هم گروه و گفت و گو کنان از آنها بالا روند، درست به همان گونه که این بزرگان بر پلکان های آپادانا و کاخ مرکزی نقش شده‌اند. نباید از یاد برد که بسیاری از این نجبا و ریش سپیدان، بی گمان سالخورده و توان باخته بوده اند.بعضی از محققان بر آن‌اند که به هنگام برگزاری جشن‌های ملی، بزرگان پارسی و ایرانی از طریق پلکان دست راستی بالا می‌رفته‌اند و نجبای قبایل دیگر از پلکان دست چپی.

 کناره پلکان‌ها دارای جان پناهی از کنگره‌ها چهار پله‌ای زیبایی بوده که برخی از آنها هنوز برجایند. هر کنگره 64 سانتی متر ارتفاع داشته و در جبهه پهنش تاقچه‌ای مستطیل شکل درآورده بودند. به نظر می‌ آید که این کنگره‌ها نمودار و مظهر دژ‌های پارسیان و فرورفتگی وسط آنها نمایانگر دروازه دژ‌ها بوده است.در بالا، میان دو سر پلکان و دروازه همه ملل، جلو خان کوچکی وجود داشته است.

سنگ‌های آهکی که در ساختن این پلکان توأمان به کار رفته، نامنظم و بسیار بزرگ اند و بدون ملاط بر روی هم چیده شده و با بست‌های تقریباً مستطیل شکل به هم پیوند خورده اند.این نوع بست‌ها و کار تراش سنگ‌ها بیشتر خصوصیات دوره خشایارشا را نشان می‌دهد و از این جهت بسیار احتمال دارد که پلکان بزرگ توأمان، ساخته خشایارشا بوده باشد.

از هر تخته سنگی چهار یا پنج پله درآورده‌اند و  بسیاری از پله‌ها بر اثر عبور و مرور مردمان و گزند آب و هوا ساییده شده و یا شکستگی پیدا کرده است؛ این آسیب‌ها را متخصصان ایتالیایی و ایرانی دهه 50 شمسی زیر نظر این نویسنده تعمیر کرده‌اند.

با تور شیراز ماهبان تور، قدم در تاریخ بگذار و از نزدیک عظمت تخت جمشید را لمس کن. همین حالا رزرو کن!

پله های تخت جمشید برای زنان

با وجود عظمت و شکوه این بنا، کمتر به نقش زنان در ساخت و استفاده از این پله‌ها پرداخته شده است. اطلاعات دقیقی در مورد اینکه آیا زنان نیز از این پله‌ها استفاده می‌کردند یا در ساخت آن‌ها نقش داشتند، در دست نیست. با این حال، با توجه به نقش پررنگ زنان در جامعه هخامنشی، می‌توان حدس زد که آن‌ها نیز به نوعی با این بنا در ارتباط بوده باشند.

زنان در جامعه هخامنشی نقش‌های اجتماعی و اقتصادی مهمی داشتند. آن‌ها در امور کشاورزی، صنایع دستی و تجارت فعالیت می‌کردند و حتی در برخی موارد، در امور سیاسی نیز دخیل بودند. با توجه به این نقش پررنگ، می‌توان تصور کرد که زنان نیز مانند مردان از امکانات و فضاهای عمومی مانند پله‌های تخت جمشید استفاده می‌کردند.

سوالات متداول :

تخت جمشید چند پله دارد؟

تخت جمشید در هر طرف دارای ۱۱۱ پله است که با احتساب هر دو طرف، مجموعاً ۴۴۴ پله می‌شود. این پله‌های باشکوه و با قدمتی چند هزار ساله، راه اصلی ورود به این بنای تاریخی عظیم هخامنشی هستند.

چرا پله‌های تخت جمشید این‌قدر کوتاه و کم‌شیب هستند؟

علت اصلی کوتاه بودن پله‌های تخت جمشید، جنبه تشریفاتی و میهمان‌نوازی بوده است. این پله‌ها به گونه‌ای طراحی شده بودند که بزرگان و سران کشورها بتوانند به راحتی و با حفظ وقار از آن‌ها بالا روند. همچنین، این شیب ملایم امکان بالا رفتن سواره نظام را نیز فراهم می‌کرد.

از چه جنسی برای ساخت پله‌های تخت جمشید استفاده شده است؟

پله‌های تخت جمشید از سنگ‌های یکپارچه و بسیار بزرگ ساخته شده‌اند. این سنگ‌ها اغلب از نوع سنگ آهک و دولومیت بوده‌اند که در منطقه اطراف تخت جمشید یافت می‌شد. استفاده از سنگ‌های یکپارچه و بزرگ نشان از مهارت بالای سنگ‌تراشان و معماران ایرانی در آن دوران دارد.

آیا پله‌های تخت جمشید تنها راه دسترسی به بخش‌های بالایی بودند؟

خیر، علاوه بر پله‌های اصلی، راه‌های دسترسی دیگری نیز به بخش‌های بالایی تخت جمشید وجود داشته است. برخی از این راه‌ها شامل رمپ‌ها و پل‌هایی می‌شدند که برای حمل و نقل کالا و مواد مورد استفاده قرار می‌گرفتند. با این حال، پله‌های اصلی به عنوان نماد ورودی اصلی و باشکوه به حساب می‌آمدند.