مجموعه گنجعلی خان یکی از معروفترین آثار تاریخی کرمان است مجموعه ای شامل مسجد، حمام، بازار، آب انبار و کاروانسرا که در قدیم محل حضور تجار و محل رفت و آمد های زیادی بوده است، بازار گنجعلی خان امروزی یکی از چندین قسمت بازار سر پوشیده بزرگ کرمان است و کاروانسرا نیز یکی از مراکز خرید عمده تجار است. گنجعلی‌ خان از سرداران سلحشور دربار صفویه بود که به سال 1005 قمری به فرمان شاه عباس صفوی حاکم کرمان شد. او مردی لایق و حاکمی دلیر و مدیر بود. دوران حکومت وی در کرمان از روشن‌ ترین دوران تاریخی این دیار است. در این دوره کرمان از ثبات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خوبی برخوردار بود و این وضعیت از لیاقت و کفایت حاکم گنجعلی‌ خان سرچشمه می‌گرفت. اقدامات عمرانی چشمگیری در دوران حکومت وی (1005 – 1034 قمری) صورت گرفت و او سعی داشت شهر ضعفا را لااقل به دهکده اغنیا تبدیل نماید. از جمله بناهای عام المنفعه که به دستور این حاکم در شهر کرمان ساخته شد، مجموعه گنجعلی‌ خان است که در دوران حکومت او احداث و امروزه از جاذبه‌ های تاریخی و دیدنی شهر کرمان محسوب می‌شوند. این مجموعه که شاهکار معماری صفوی و تلفیقی از هنر معماری کهن و سنن تمدن کارمانیا است و به عنوان یکی از زیباترین بناهای تاریخی دیار کریمان نمایی از زندگی پیشینیان این دیار را منعکس می کند، در مرکز شهر کرمان و در حاشیه بازار واقع شده، در ساخت، شکل گیری و تکامل بازار کرمان تأثیر گذار بوده است. مساحت مجموعه قریب به 11000 متر مربع است که دارای یک میدان می‌ باشد و سایر آثار و ابنیه در محورهای شرقی-غربی و شمالی-جنوبی آن شکل گرفته‌اند. به منظور تکامل مجموعه و با توجه به کاربری‌های متفاوت بازارها و مساجد کوچکی در چهار جناح میدان بنا کرده‌اند و یک مسجد اختصاصی در ضلع شرقی میدان وجود دارد که با توجه به تزیینات منحصر به فرد، می‌توان آن را موزه‌ای از هنرهای بدیع معماری برشمرد.

حمام گنجعلی خان

ورودی حمام در بازار جنوبی واقع شده است. این حمام مجموعه ای از تلفیق هنر معماری و کاربرد مصالح گوناگون با فضایی مناسب است. معمار حمام و مجموعه استاد محمد معمار یزدی است. معماری که بحق اوضاع اقلیمی و اقتصادی فرهنگی زمان و محیط خود را می شناخته و در خلق آثار فوق از هنر مندانی چون علیرضا عباسی یاوری جسته است. حمام گنجعلیخان اثری بدیع با کاشیکاری ها، نقاشی ها، گچبری ها، مقرنس کاری ها و کاربندی های زیبا با به کار گرفتن سنگها و تزئینات سنگی بسیار ظریف با مساحتی حدود 1000 متر مربع است.

موزه ضرابخانه

در ضلع شمالی میدان گنجعلی خان، داخل بازار مسگری شمالی و روبروی حمام گنجعلی خان با گچبری زیبایی تزیین شده است. مدتی قبل نمایشگاهی از مجموعه ای از ظروف، لباسهای محلی و جنگی و سلاح های قدیمی، ابزار کشاورزی و ماکت هایی از مساکن روستایی و شهری و توپولوژی منازل کرمان برپا شده بود. در گذشته در این ضرابخانه مسکوکات طلا و نقره دولتی را ضرب می کردند و در آن تعداد زیادی از سکه های ضرب شده پیدا شده است. نمای داخلی موزه به شکل هشت ضلعی و مشتمل بر یک طاق چهار ایوان و چهار غرفه در چهار گوشه موزه است.

بازار گنجعلیخان

شیرین ترین قسمت میدان به خصوص برای خانم ها جایی نیست جز بازار قیصریه این بازار به انواع سوغات کرمان مزین شده است که شامل صنایع دستی مثل پته و قالی و قالیچه و شیرینیهای محلی خوشمزه  یا همان  کلمپه است و البته زیره و خرما و پسته هم که بماند ولی هیچ چیز مثل این ظروف مسی زیبا که بانوان ایرانی برایشان سر و دست می شکنند هواخواه ندارد. این بازار خط مستقیمی است که در دو سوی آن دو دروازه ورودی و خروجی شهر یعنی دروازه ارگ و دروازه مسجد (وکیل) قرار دارد. طول آن حدود 3 کلیومتر است و متشکل از کاروانسراها، سراها و تیمچه‌هایی است که همگی در دو راستای عمود بر هم جای گرفته‌اند. بخشی از بازار بزرگ کرمان در مجاورت مجموعه گنجعلی‌ خان قرار دارد که بازار مسگری و بازار گنجعلی‌خان از آن جمله‌ اند. بازار مسگری در امتداد بازار کلاه مالی در ضلع شمالی و شرقی میدان گنجعلی‌ خان هستند که عناصری مثل ضرابخانه و آب انبار در آن قرار گرفته‌اند. همچنین بازار جنوبی گنجعلی‌ خان که حمام در اواسط آن قرار دارد و بخشی از بازار بزرگ (راسته بازار) را تشکیل می‌دهد و در امتداد بازار سراج‌ها قرار دارد. در تلاقی بازار غربی و جنوبی در گوشه جنوب غربی، چهار سوق بزرگ شکل گرفته که معماری این فضا در نوع خود کم نظیراست. این بازار در حدفاصل چهارسوق و بازار اختیاری و ضلع شمالی میدان گنجعلی خان واقع شده است. بازار گنجعلی خان یادگار دوره صفویه می باشد.

آب انبار گنجعلی خان

در ضلع غربی میدان آب انبار قرار دارد که یک زمانی آب شرب اهالی اینجا و کسبه بازار را تامین می کرده و به شربت خانه معروف بوده، این بنا دارای سردری زیبا با تزیینات مربوط به دوره صفویه می‌باشد. تاریخ احداث آن 1029 قمری است. آب انبار به دستور علیمردان خان پسر گنجعلی‌ خان بنا شده است و معمار آن استاد عبدا… بوده است. این آب انبار با دهلیزی طولانی و راه پله به پا آب راه دارد و مخزن آن در این قسمت واقع شده است. این محل یکی از معتبرترین آب انبارهای شهر در عصر خود تلقی می‌ شده است.

مسجد گنجعلی‌ خان

مسجد در ضلع شرقی و در جوار سرای گنجعلی‌ خان واقع شده است. ورودی آن از طریق طاق‌ نماهای میدان است که ساده اجرا شده‌ اند. در بدنه داخلی طاق‌ نما تزیینات گچبری با طرح گره دیده می‌ شود که تماشاگر را به خود جلب می‌ کند. تاریخ احداث مسجد سال 1700 قمری است. نقشه گنبد خانه مربع است که در پاکار تبدیل به 8 و در مرکز گنبد تبدیل به نورگیر 12 ضلعی شده است. تمامی سطح داخلی گنبد با مقرنسکاری و تزیینات مرسوم دوره صفویه تزیین شده است.

جهت دیدن مجموعه گنجعلی خان میتوانید با زدن روی لینک زیر، با تور کرمان همراه شوید:
www.mahbantour.com/destination/kerman-city-to-kalut-shahdad-desert